TÜR2904 Türkei Armenien Aserbaidschan

Türkiye, Ermenistan ile Azerbaycan üçgeninde yoğun ve gizli bir diplomasi trafiği yaşanıyor.

Ankara ile Erivan, ilişkileri normalleştirme yönünde bir “yol haritası” üzerinde anlaşma sağlarken, uzlaşının ayrıntıları gizli tutuluyor.

Azerbaycan ise Türkiye’nin Ermenistan sınır kapısını açmaya hazırlandığı haberlerine tepkili. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Brüksel ziyareti sırasında bu rahatsızlığını açıkça ifade etti.

Türkiye-Ermenistan görüşmeleriyle ilgili "farklı kaynaklardan gelen çelişkili yorumlar duyduklarını" anlatan Aliyev, "Duyduğumuz bir kaynak diyor ki, yol haritası ön koşulsuz olacak şekilde uzlaşma sağlandı. Diğer bir kaynak bunun ön koşulsuz olduğunun iddia edilemeyeceğini söylüyor. Bu bir çeşit kelime oyununa benziyor. Bence dünya, bölge ve Azeri halkı, Yukarı Karabağ meselesinin çözümünün Türkiye-Ermenistan yakınlaşmasına bağlanıp bağlanmadığını bilmek istiyor. Bu çok basit bir soru ve basit bir cevap gerekiyor” dedi.

Tartışmaları yorumlayan Kafkasya uzmanı Cem Oğuz, Türkiye ile Ermenistan’ın üzerinde uzlaştığı yol haritasının tam olarak hangi noktaları ihtiva ettiğinin bilinmediğine dikkat çekerek şunları kaydetti:

“Sayın Başbakan’ın son iki açıklamasına bakarsanız Azerbaycan’a bazı teminatlar verildiğini görürsünüz. Dolayısıyla Azerbaycan’ın olaya bu kadar sert yaklaşmasını ben acelecilik olarak değerlendiriyorum. “

Washington’un yoğun girişimleri

Türkiye ile Ermenistan arasında ilişkilerin normalleştirilmesini amaçlayan görüşmeler, ABD’nin büyük desteğiyle sürüyor. ABD Başkanı Barack Obama ve Dışişleri Bakanı Hillary Clinton da, dönem dönem yürüttükleri telefon diplomasisi ile sürece destek veriyorlar.

Ancak Obama’nın 1915 olaylarının yıldönümünde kullandığı “Medz Yeghern” yani “Büyük Felaket” terimi, Türkiye'de tepkiye neden oldu. Uluslararası ilişkiler uzmanı Sinan Oğan, Ankara’nın hayal kırıklığını, “Türkiye’nin iyi niyetle başlattığı bir inisiyatifi Obama, açıklamasıyla adeta baltaladı” sözleriyle ifade etti.

Bakü'nün gözü Moskova'da

Türkiye’nin Ermenistan ile yakınlaşma adımlarından memnuniyetsizlik duyan Azerbaycan’ın son dönemde Rusya ile temaslarını yoğunlaştırması ise soru işaretlerine neden oluyor.

Azerbaycan’ın Ermenistan-Türkiye yakınlaşmasına tepki olarak Ankara ile ipleri koparacağı ve Rusya ile yakınlaşacağı yorumlarını gerçekçi bulmayan Sinan Oğan, “Azerbaycan’ın uzun vadeli stratejik hedeflerinde ve çıkarlarında esas yeri Türkiye ve Batı tutar” görüşünü dile getirdi.

Oğan çok kritik gelişmelerin yaşandığı bir dönemde Ankara ile Bakü arasında üst düzey ziyaretlerin gerçekleşmediğine dikkat çekerek bunun ancak iki farklı açıklaması olabileceğini söyledi:

“Ya bir danışıklı dövüş yapılıyor karşılıklı olarak veyahut da iki ülke arasında çok ciddi bazı temel sorunlar var.”

Rusya’nın Azerbaycan’ı enerji kozunu kullanarak kendi yanına çekmesini çok akılcı olarak tanımlayan Oğan, 90’lı yılların başında Kafkasya’da barış istemeyen Rusya’nın günümüzde bu politikasını değiştirdiği görüşünde:

“Rusya Kafkasya’da artık barış isteyen taraftır. Bunu da göz ardı etmemek gerekir. Doksanlı yılların başında Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin düzelmesi Rusya’nın çıkarına değildi. Oysa bugün baktığımızda sınırların açılması ve Türkiye Ermenistan ilişkilerinin geliştirilmesi Rusya’nın da çıkarınadır. Rusya bu yönde politikalar uygulamaktadır. “

ABD-Rusya mücadelesi

Bölgede yaşanan son gelişmeler, birçok uzman tarafından, ABD ile Rusya arasındaki güç mücadelesinin parçası olarak görülüyor. Kafkaslar uzmanı Cem Oğuz, ABD’nin Türkiye-Ermenistan yakınlaşmasına desteğini şöyle yorumluyor:

“Ermenistan biraz Rusya’nın etkisinden, Rusya’nın tahakkümünden kurtarılmaya çalışılacaktır diye düşünüyorum. Zaten eğer literatüre bakarsanız son dönemde Türkiye’nin sınırı açmamasıyla bağlantılı olarak eleştirildiği en büyük konu buydu. Yani deniliyordu ki Türkiye bir anlamda Ermenistan’ı Rusya’ya mahkum ediyor, Ermenistan’ın Batı’yla entegrasyonuna engel oluyor. “

AB'nin beklentileri

Ermenistan ile ilişkilerin normalleştirilmesi Türkiye’nin AB sürecinde gündeme getirilen konuların başında geliyor. Cem Oğuz’a göre Ermenistan ile yakınlaşma süreci Türkiye’ye destek veren AB yetkililerinin elini güçlendirebilir.

Oğuz ayrıca yol haritasının başarıya ulaşabilmesi için ülke kamuoylarının hazırlanmasının önemine işaret ediyor:

“Siz her ne kadar bir takım anlaşmalar imzaladık, bir takım çıkarımlar yapıyoruz, bir takım açılımlarda bulunuyoruz deseniz de, sizin kamuoyunuzda bunun yeri yoksa, kamuoyları tarafından desteklenmiyorsa bunların hepsi akim kalır, bir müddet sonra hiçbir netice elde edemediğinizi görürsünüz.”

Hüseyin Hayatsever / Ankara

Editör: Ayhan Şimşek