İran'da tehlikeli kıvılcım

İran'da önceki gün hayatını kaybeden, son cumhurbaşkanlığı seçiminin sonuçlarına itiraz eden muhalifler arasında yer alan dini lider Büyük Ayetullah Hüseyin Ali Muntazeri'nin Kum kentindeki cenaze töreninin hükümet karşıtı gösterilere dönüştüğü ve çatışma çıktığı haber veriliyor. Tahran yönetiminin anma törenlerine yayın yasağı getirmesi, uluslar arası medya mensuplarının anma törenlerinin yapıldığı Kum'a girişine izin vermemesi söz konusu haberlerin doğrulanmasını önlüyor.

İranlı muhaliflerin internet siteleri, cenaze törenine on binlerce kişinin katıldığını duyururken polisle reformcular arasında çatışma çıktığını yazdı. Başkent Tahran'ın 130 kilometre güneyindeki Kum'da bazı grupların polise taş atması üzerine polisin de kalabalığa göz yaşartıcı bombayla müdahale ettiği ileri sürüldü. Töreninde "diktatöre ölüm" sloganları atıldı. Muhalefet liderlerinden Mir Hüseyin Musavi ile Mehdi Kerrubi'nin de katıldığı törende çıkan çatışmalara hükümete bağlı milisler de karıştı. Şiddet olaylarından muhalefet lideri Mir Hüseyin Musevi de payını aldı. Sivil polis olduğu iddia edilen motorsikletli kişilerin Musevi'nin otomobiline saldırdığı, otomobilin arka camının kırıldığı ve Musevi'nin yanındakilerden birinin de yaralandığı belirtildi. Olaylar sırasında çok sayıda muhalifin göz altına alındığı haber veriliyor.

Tahran’dan iletişime kilit

İran'da Pazar gününden bu yana internet ve cep telefonu şebekelerinde sorunlar yaşanıyor. Muhalefet temsilcileri, iktidarın iletişim hatlarını kapatarak organizasyona engel olmak istediğini ileri sürüyor. Gözlemciler, muhalefet gösterilerinin Muntazeri için ilan edilen 7 günlük yas boyunca devam etmesini bekliyor. Anma haftasının son günü, Şiilerce büyük önem atfedilen ve Hazreti Muhammed'in torunu İmam Hüseyin'in ölümünün anıldığı Aşure Günü'ne denk geliyor. Muhalefetin Aşure Günü kitlesel olarak sokaklara çıkması bekleniyor.

Şii Müslümanların en itibarlı isimlerinden olan Muntazeri, 1979 İslam Devrimi'nin mimarlarından, Ayetullah Humeyni'yi ilk destekleyenlerden olmasına rağmen daha sonra hükümeti eleştirenlerden biri olmuştu.

Büyük liderin yetkilerini sorgulamasından sonra 1997'de Humeyni ile anlaşmazlığa düşen Muntazeri, ülkedeki yönetim erkini İslam adına diktatörlük uygulamakla suçlamıştı.

İran'daki Kum Üniversitesi siyaset bilimi uzmanlarından Ali Mir Musavi, Muntazeri'nin halkın görüşlerine büyük önem verdiğine dikkat çekiyor:

“Halk bir yasaya karşıysa ona bu yasanın zorla dayatılamayacağı görüşündeydi. Yalnızca halkın taleplerini karşılayan, halkın büyük çoğunlukla desteklediği bir yasanın meşru olabileceğine inanıyordu.”

5 yıl ev hapsinde tutuldu

Yönetimdeki din adamlarının, siyasi liderlere danışmanlık hizmeti vermek yerine mutlak iktidarı almalarını devrimin ideallerine aykırı olarak niteleyen Muntazeri, 5 yıl ev hapsinde tutulduktan sonra 2003'de salıverilmesinin ardından da siyasi çalışmalarını sürdürmüştü.

Muntazeri, 2009'daki cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra ise ilerlemiş yaşına ve bozulan sağlığına rağmen muhalefetin seçim sonuçlarına itirazını desteklemişti.

Siyaset bilimi uzmanı Ali Mir Musavi, Muntazeri'nin eleştirel tutumuna karşın İslam Cumhuriyeti rejiminin temellerini sorgulamadığına dikkat çekiyor:

“Muntazeri yasa ve diğer düzenlemelerin her zaman şeriat temel alınarak belirlenmesi gerektiğini savundu. Bu anlamda Vilayet-i Fakih yani dini lider makamının İslami toplumu yönetmesi gerektiğine inandı. Ama bir farkla: o dini liderin halk tarafından seçilmesi gerektiğini dile getirdi.”

© Deutsche Welle Türkçe

NH/MÇ, DW/dpa/AP/rtr