Kongo'nun "kanlı" madeni: Koltan

Rubaya maden yatağı Masisi bölgesinde dağların arasında yer alıyor. Volkanik yapının ağırlıkta olduğu bölgede kayalıklar arasında derin yarıklar bulunuyor. Bu yarıklar içerisinde değerli mineraller ve maden filizleri birikiyor. Yoğun yağışlı bölgede koltan filizleri akıntılara kapılarak, nehir yataklarında birikiyor. Doğu Kongo, dünya genelinde en zengin coltan rezervlerine sahip bölgelerden.

Koltana talep büyük ve nadir bulunuyor. Günlük yaşamda kullandığımız elektronik cihazların çoğunda kullanılan Tantal'ı elde etmek için gerekli. Koltan, milislere savaşı finanse ettiği için uzun yıllar boyunca "kanlı" kaynak olarak anıldı. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde çoğu maden, milis güçler ve ordunun denetiminde.

Rubaya maden yatağı da uzun süre milislerin kontrolündeydi. Buradaki kamuya ait maden çıkarma yetkisi geçmişte pek çok ayaklanma ve çatışmaya karışmış geniş nüfuzlu bir Tutsi kabilesince 2006'da devletten devralındı. Nüfusun ve koltan çıkarıcıların çoğunluğuysa Hutu kabilesi mensupları. Hutular toprakların ve maden yataklarının kendilerine ait olduklarını savunuyor.

Sonunda bir anlaşma sağlandı. Anlaşma çerçevesinde bölge halkı yaklaşık 3 bin 500 üyeli bir kooperatif kurdu. Erkekler silah bırakıp kazma küreğe sarıldılar. Maden işletmeleri artık mineralleri bu kooperatif aracılığıyla satın alıyor. Maden yatağı, 2012'den bu yana milislerden ve çocuk işçiliğinden arındırılmış anlamına gelen "yeşil" sertifikalı. O tarihten beri ihracat da yapılabiliyor.

Rubaya'da 50 bin maden işçisi var. Çoğunun her hangi bir eğitimi yok ve yaşı küçük. Çocuk işçiliğini önlemk sıkı bir kontrol yapıldığı da söylenemez. Hayatlarını tehlikeye atıp girdikleri yarıklarda saatlerce zor koşullarda çalışıyorlar. Kazançları 10 euroyu geçmiyor. Ama Kongo için yüksek bir para. "Bu değerli mineralin nereye gittiğini ve ne üretiminde kullanıldığını bilmiyoruz" diyorlar.

Maden yatağının alt kısmında yer alan Rubaya kenti ticaret merkezi konumunda. Ancak son dört aydır ekonomi iflas etmiş durumdaydı. Maden işletmesi, kooperatifi koltanı yasadışı yollarla başkalarına satmakla suçlamış ve madeni kapatmıştı. Ancak Ağustos ayında anlaşma için bir formül bulundu. Madenciler işlerinin başına döndü, ekonomi yeniden toparlanmaya başladı.

Doğu Kongo'da ekonomi maden ihracatına bağımlı. Bölgede küçük bir nalburiye işleten İbrahim de, işlerin son dönemdeki kesatlığından şikayetçi. "Son aylarda piyasada para sıkıntısı çekildiği için ev yapan, tadilat malzemesine ihtiyaç duyan da olmadı. Müşteri yok." diyor. Ancak coltan yatağının yeniden açılmasıyla inşaatlara yeniden başlanacağını umuyor.