Kuzey Kore yeniden masada

Kuzey Kore'nin merakları cezbeden nükleer programına ilişkin tartışma, 80'li yıllara dayanıyor. Ama oyunun son perdesi 2002 Ekiminde başlıyor. Dönemin ABD Özel Temsilcisi James Kelly, Pyöngyang yönetiminin, nükler silah yapımının aşamalarından uran zenginleştirme programı yürüttüğüne dair deliller ortaya koymuştu. Kuzey Kore bu iddiayı kabul etti. Böylece hem 1994’te ABD ile imzaladığı çerçeve anlaşmasını hem de Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’nı ihlal etmiş oldu.

Bunun ardından Başkan Bush Kuzey Kore’yi, İran ve Irak ile birlikte ”Şer Ekseni” tanımına dahil etti.

Kuzey Kore ile ABD arasında oynanan poker bu gelişmelerin ardından hız kazandı. Pyöngyang, 2002’nin Aralık ayında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu uzmanlarını sınırdışı etti ve kurumun otomatik kontrol cihazlarını durdurdu. Ocak ayında Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’nı tek taraflı olarak fesheden ülke, Yongbyong nükleer tesisini yeniden üretime geçirdiğini açıkladı. Batılı uzmanların tahminlerine göre, Kuzey Kore, söz konusu tesiste 90’ların başında, yaklaşık 5 atom bombasına yetebilecek oranda plütonyum üretmişti bile.

Çin'in çabası sonuç vermedi

Pyöngyang’ın, kendisini bir nükleer güç olarak ilan edeceği beklentisi doğru çıktı. Komünist yönetim, bir yandan elindeki nükleer gücü bir tehdit unsuru olarak kullanırken diğer yandan çok uluslu görüşmelere ışık yaktı. Ağustos 2003’te Pekin’de, altı ülkenin katılımı ile ilk çok uluslu görüşmeler yapıldı. Öncelikle Çin’in çabası ile gerçekleşen görüşmeler, bir sonuç getirmedi, ama tarafları aynı masada buluşturmak bile bir başarı sayıldı.

Bu arada ABD’nin, yasaklı silaha sahip olmadığını öne süren Irak’a askeri müdahalede bulunurken, nükleer güç olduğunu açıklayan Kuzey Kore’ye müdahaleyi neden gerekli görmediği dikkatlerden kaçmadı.

Bu gelişmeler yaşanırken Başkan Bush, Kuzey Kore’nin, ülkesinden isteği saldırmazlık garantisine karşı nükleer programını dondurma teklifini reddetti. Bush: ”Amacımız, bu nükleer programı sonradan denetlenebilir şekilde, tasfiye etmek. Sorunun çözümü için Çin ve diğer ilgili ülkelerle birlikte çalışacağız.”

Pyöngyang, Pakistan'dan yararlandı mı?

2003 yılı sonunda bir başka gelişme daha oldu. Pakistan’ın yıllarca küresel anlamda nükleer silahların yayılmasına ilişkin faaliyetler yürüttüğü ortaya çıktı. Bu kapsamda Kuzey Kore’nin de İslamabad’ın söz konusu üretim bilgisinden yararlandığı öğrenildi. Pyöngyang ise bu haberi yalanladı.

Buna rağmen çok uluslu görüşmeler başladı. ABD görüşmelerde, uranyum zenginleştirme konusunun öne çıkmasını isitiyor. Washington, daha önce reddettiği nükleer programın dondurulması teklifine bir şans vermeyi düşünüyor. Ancak bunun, Kuzey Kore’nin nükleer programının tamamen tasfiye edilmesi için bir ilk adım olması planlanıyor.