Libya'nın kimyasal silah bilmecesi

2011 ile 2012 yılları arasında Libya çöllerinde bulunan silâhlar insana kâbus gibi geliyor: Çöl bölgelerinde 517 adet top mermisi, 8 adet 250 kiloluk bomba ve 45 adet de füze başlığı bulunmuştu. Tümü tehlikeli hardal gazı içeren bu silâhlar imha edildi. Aslında Libya’da hardal gazı içeren hiçbir silâhın varlığına izin verilmiyordu. Çünkü Libya 2004 yılından bu yana Kimyasal Silâhlar Sözleşmesi'ne dâhil olmuştu.

Libya çöllerinde hardal gaz içeren mühimmat

Libya’nın eski lideri Muammer Kaddafi yıllarca üç tesiste kimyasal silâh üretilmesine izin vermişti. Libya, Kimyasal Silâhlar Sözleşmesi'ne dâhil olmasından sonra 2011 yılının şubat ayında iç savaşın baş göstermesine kadar sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmiş ve üretim tesislerini dönüştürmüş, mühimmatı, hardal gazı stoklarını ve işlenmiş maddeleri imha etmişti. Ne var ki asiler ile rejim arasında baş gösteren çatışmalar bu süreci durdurdu. Kaddafi'nin iktidardan alaşağı edilmesinden sonra bu tehlikeli mirasın imhasına yeniden devam edildi ve burada Almanya’nın da katkıları oldu.

Almanya 2011 yılından bu yana Libya’daki kimyasal silâhların imhası için yaklaşık 5 milyon euroluk kaynak harcadı. Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (OPCW) geçen mayıs ayında da tankerlerde depolanmış olan hardal gazı stoklarının imha edildiğini duyurdu. Bu stoklardan geriye kalan mermiler, bombalar, füze parçaları ise şimdilerde Libya çöllerinde bulundu. Bunların başka öznelerin eline geçmesinin tehlikelerine işaret ediliyor ve bu konuda acil çözüme ihtiyaç olduğu belirtiliyor. Ancak bulunan mühimmat zehirli madde içerdiği için şimdiye kadar kullanılan imha tesislerinin kullanılması mümkün olmadı. Kimyasal Silâhların Yasaklanması Örgütü'nün (OPCW) Sözcüsü Michael Luhan DW’ye yaptığı açıklamada daha sonraki aşamaya ilişkin şunları söylüyor: “Mevsimin daha elverişli olduğu bir dönemde başka bir imha tesisi kuruldu ve bu tesiste hardal gazı içeren mühimmat bertaraf edilebildi. Mühimmat çok kötü bir durumdaydı; sızıntısı vardı, çok tehlikeli ve zehirliydi.”

Ahmet Üzümcü: 'Mühimmatın imhası önemli bir işti'

Bu yeni imha tesisi ve bunu kullanan Libyalı personelin eğitimi ABD ve Almanya’nın sağladığı finansla karşılandı. Geçen sonbaharda 20 kadar Libyalı personel Almanya ve İsveç’te eğitimden geçti. Seyyar olarak da kullanılabilen tesisin kendisi ise bir İsveç-Alman firması yapımı. Libyalılar son üç ayda çok gizli bir biçimde, bulunan tüm hardal gazı mühimmatlarını bu yeni tesiste imha ettiler. En son mermi de 26 Ocak günü, eskiden bu tür kimyasal silâhların üretildiği eski bir merkez olan Ruvagha'da imha edildi. Kimyasal Silâhların Yasaklanması Örgütü (OPCW) Genel Direktörü Ahmet Üzümcü, “Bu mühimmatın imhası meşakkatli ve teknik açıdan zor şartlar altında gerçekleştirilen önemli bir işti” şeklinde konuşuyor.

Saklı başka kimyasal maddeler olabilir mi?

Ancak Libya’nın buna rağmen olası kimyasal silâhlardan tamamen arındırıldığının söylenemeyeceğine de dikkat çekiliyor. Silâhlarda kullanılabilen daha 850 ton kadar kimyasal maddenin Libya çöllerinde saklı olabileceği belirtiliyor. Kimyasal Silâhların Yasaklanması Örgütü (OPCW) Sözcüsü Michael Luhan, bu maddeler belki de askerî bir alanda ve kameraların gözetimi altında diyor ve şöyle devam ediyor: “Bunlar konvansiyonel maddeler ama bu maddelerden kimyasal silâh üretmek de mümkün. Bundan dolayı da imha edilmeleri gerekiyor.”

Libya 2016'ya kadar tamamen arındırılmış olacak

En geç 2016 yılının sonlarına kadar Libya’nın gerçekten tamamen kimyasal silâhlardan ve bunların ön ürünlerinden arındırılması hedefleniyor. Tabii Libya çöllerinde yeniden kötü bir takım sürprizlerle karşılaşılmazsa...

© Deutsche Welle Türkçe

Alexander Drechsel /Çelik Akpınar

Editör: Ercan Coşkun