Niyazov öldü: Peki ya şimdi?

Devlet başkanlığını 21 yıldır sürdüren Türkmenbaşı Saparmurat Niyazov, idari ve askeri tüm yetkileri elinde bulunduruyordu. Türkmenbaşı’nın demir yumrukla yönettiği ülkede yaşanan insan hakları ihlalleri Batı tarafından eleştirilse de, bu çıkışlar şimdiye dek Aşkabat yönetimince pek ciddiye alınmıyordu. Zira yeraltı madenleri bakımından son derece zengin olan, dünya doğal gaz rezervlerinin yüzde 5’ine sahip olan, batıda Hazar Denizi, kuzey batıda Kazakistan, kuzey ve doğuda Özbekistan, güney doğuda Afganistan ve güney batıda İran’a sınırı olan Türkmenistan, Batı’nın önemli bir ticaret ortağı.

AB ülkeleri içinde özellikle Almanya’nın Türkmenistan ile yoğun bir enerji alışverişi var. Almanya, AB üyeleri içinde, Aşkabat’ın en fazla ticaret yaptığı ikinci ülke. Son olarak Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, Kasım ayında bu ülkeyi ziyaret etti. Niyazov ile demokrasi, yargının bağımsızlığı ve insan hakları konularını da görüştüğünü söyleyen Steimeier, Alman Federal Meclisi’nin İnsan Hakları Komisyonu’nun Türkmenistan’a gideceğini duyurdu. Ancak Steinmeier, Afganistan ve İran ile sınırı olan Türkmenistan ile ilişkilerin büyük önem arz zettiğini vurgulayarak, enerji alanında da AB’nin Türkmenistan’a güvendiğinin altını çizdi.

Alman Dışişleri Bakanı’na gezisinde eşlik eden, Alman Ekonomisi Asya Komisyonu Başkanı Klaus Mangold, Aşkabat ile müzakerelerde ticari boyutun öne çıktığını, ticarette de yatırım değil, sadece ithalat konusunun ele alındığını belirtti. Mangold, Türkmenistan’daki tek adamlı siyasi yapının, yargının bağımsız olmamasının ve devlet bünyesindeki yolsuzlukların, Alman girişimcilerin bu ülkede yatırım yapmasını engellediğine dikkat çekti.

Uluslararası izolasyon

Nitekim uluslararası siyaset uzmanları da 6,5 milyon nüfusulu Türkmenistan’daki yolsuzluk, demokrakis ve insan hakları ihlallerine işaret ediyor. Berlin’deki Bilim ve Politik Araştırmalar Vakfı’nda Dr. Andrea Schmitz’e göre, “muhalif sesleri bastıran bir diktatör olan Türkmenbaşı Niyazov, ülkesini siyasi izolasyona sürükledi”. İnsan hakları kuruluşları da güçlü ticari ilişkiler nedeniyle, insan hakları ve demokratik ihlaller konusunda birçok devletin elinin kolunun bağladığına işaret ediyor.

Peki Türkmenistan Devlet Başkanı Niyazov’un ölümü mevcut dengelerde ve siyasi çizgide değişikliğe yaratacak mı? Türkmenisten devlet televizyonunda okunan, Niyazov’un ölümü nedeniyle 24 Aralık’a kadar yas ilan edildiğini belirten açıklamaya göre, Türkmenistan’ın iç ve dış siyasette izlediği çizgi aynen devam edecek. Aşkabat’ın uluslararı yükümlülüklerini yerine getireceği ve ikili anlaşmalara saygı göstereceğini de duyurdu. Ancak siyasi gözlemciler bundan şüpheli. Türkmenistan’daki gelişmeler merakla beklenirken, bazı uzmanlar Türkmenistan'ın bir kaosa sürüklenmesi muhtemel.