030510 Tito
4 Mayıs 2010
Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'da bulunan Tito Cafe'deyiz. Kafenin tezgâhını miğferden bozma lambalar aydınlatıyor. Duvarlar Tito döneminden kalma yerli ve yabancı gazete kupürleriyle kaplı. Bir saat Tito'nun hayatını kaybettiği anı, yani 3'ü 5 geçeyi gösteriyor. Kafedeki gençlere Tito hakkında ne düşündükleri sorusunu yöneltiyoruz. 17 yaşındaki Ernes şunları söylüyor: "Eski Yugoslavya'nın başkanıydı. Büyüklerimiz onun iyi bir adam olduğunu anlatır. Burada gördüğünüz örneğin Churchill ile çekilmiş fotoğrafları bence yaşananları anlatmaya yeterli. Eski Yugoslavya Federasyonu dünyanın en güçlü ülkelerinden biriydi."
24 yaşındaki Nazif'se Tito'yla ilgli şunlaı kaydediyor: "Hakkında bir sürü olumlu şey duydum. Duyduklarımın çok azı olumsuzdu. O zamanlar kimse bir kişinin hangi etnik kökene sahip olduğuyla ilgilenmiyormuş. Hayat çok daha güzelmiş."
Saraybosnalı Ernes ve Nazif, Tito dönemini yakalayamayan iki genç. Tito'yla ilgili tüm bildikleri yaşıtlarının çoğu gibi sadece anlatılan hikâyelere dayanıyor.
Parti liderliğine giden yol
Sloven bir anne ve Hırvat bir babanın oğlu olarak dünyaya gelen Tito - ya da gerçek adıyla Josip Broz, bir çilingir çırağı olarak hayata atıldı ve ardından sendikal faaliyetlere katılarak siyasete bulaştı. Rusya'da Bolşeviklerin mücedelesine destek veren Tito'nun maceralarla dolu siyasi hayatı onu parti liderliğine kadar götürdü.
Komünist Parti'nin kurucuları arasında yer alan Tito, bir federalizm savunucuydu. II. Dünya Savaşı’nın ardından Slav halklarını aynı çatı altında toplayan Tito, 35 yıldan fazla bir süre 23 milyon nüfuslu Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin tek lideri oldu. Yönetimi boyunca Sırplar, Hırvatlar, Arnavutlar, Makedonlar ve Boşnaklar gibi farklı etnik grupların bir arada, aynı çatı altında toplamayı başardı. Tito, 1945 yılı sonrasında, daha önce yaşanan tüm iç gerginliklerin İtalya ve Almanya'daki faşist rejimlerin etkisiyle oluştuğu gerekçesiyle bu konular üzerine konuşulmasını yasakladı. Ancak tarihin tozlu raflarında bekleyen tüm bu gerginlikler, Tito'nun 88 yaşında hayatını kaybetmesinden yaklaşık on yıl sonra Yugoslavya Federasyonu'nun sonunu getiren başlıca nedenlerden oldu.
Tito'nun anısı hatrına
Saraybosna'da bulunan ve yaklaşık 20 bin üyeye sahip Jozip Broz Tito Dernekleri Birliği, Bosna Hersek'deki farklı birçok etnik gruba ve dine mensup insanın üye olduğu sayılı birlikten biri. Birliğin başkanı Faruk Siyariç bu kadar farklı insanı birleştirenin Tito'nun anısı olduğunu kaydediyor.
Siyariç şu açıklamayı yapıyor: "Halkın yüzde 10'nu eskisinden çok daha iyi şartlarda yaşıyor. Buna karşın geriye kalan yüzde 90'ının yaşam standartları kötüleşti. Tito ölümünün 30'uncu yılında yavaş yavaş bir efsaneye dönüşüyor. Pek tabii ki onun da hataları oldu. Ancak efsaneleri biraz da zaman yaratır. İnsanların aklında Tito'yla ilgili sadece iyi hatıralar kaldı."
Ülkeyi nasyonal sosyalistlerden kurtarma sürecindeki idamlar, 60'lı ve 70'li yıllarda Tito'nun oluşturduğu tek partili sisteminin karşıtlarına yönelik tutuklamalar ya da Tito'nun ekonomi planlamasıyla ilgili eksiklikleri bugün neredeyse hiç hatırlanmıyor. Eski Yugoslavya Federasyonu'ndan ayrılan tüm ülkelerde Tito büyük bir saygıyla anılıyor.
© Deutsche Welle Türkçe
Filip Slavkoviç / Çeviri: Banu Ertek
Editör: Hülya Köylü