Yeni yılda yeni bir Irak arayışı

ABD’nin hedefi 2004 yılında Irak’ta demokratik düzenin ilk adımlarını atmak. Bu deneyin başarılı olup olmayacağı belli değil, çünkü çatışma potansiyeli çok yüksek. Alman Şark Enstitüsü Başkanı Udo Steinbach’a göre ”Irak’ta bir yıl içinde demokrasinin gelmesini beklemek hayalcilik”. Steinbach, en iyi durumda anayasa üzerinde anlaşma sağlanabileceği ve iktidarın Şiiler, Sünniler ve Kürtler arasında paylaşılacağını tahmin ediyor. Eğer bu gerçekleşmezse, ülkeyi felakete sürükleyebilecek uzun süreli bir iç savaşı da olası görüyor.

ABD’nin geçen Kasım ayında açıkladığı plana göre Şubat ayı sonuna kadar geçici bir anayasa hazırlanacak, Mayıs sonuna kadar bölge temsilcilerinden oluşan bir parlamento ve Haziran ayı sonuna kadar Irak hükümeti oluşturulacak. En geç 2005 sonunda da parlamento seçimleri yapılarak gerçek demokratik sisteme geçilecek.

Irak’ı nasıl bir gelecek bekliyor?

Washington’ın oluşturduğu bu takvim sadece bir çerçeve ve asıl sorunlara değinilmiyor. Kürtler‘in bölgesel özerklik taleplerine ne cevap verilecek? Dini grupların istekleri nasil karşılanacak, dinin ülkenin sistemindeki yeri ne olacak? Iraklı Şiiler dinin yeni kurulacak düzende önemli rol oynamasını, hatta Irak İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasını talep ediyor. Afganistan’da olduğu gibi, dinin ağırlıkta olacağı bir düzene demokrasi demek mümkün mü?

Irak’taki dini grupların güçlenmesinin, Washington’ın Irak için öngördüğü sisteme ne kadar uyduğu şimdiye kadar belli değil. Başkan Bush’un Irak’ta oluşturmayı düşündüğü, ama aslında tüm Ortadoğu için öngördüğü liberal demokrasi anlayışı bölgeye yabancı. Alman Şark Enstitüsü’nden Udo Steinbach, ”Ortadoğu’da yaşayanların dine, batılı liberalizmin temelini oluşturan bireysel özgürlüklerden daha fazla önem verdiğini” söylüyor. Steinbach’a göre, Irak’ta İran benzeri bir düzen oluşmasa da dinin devlet içinde ağırlıklı bir yeri olacak.

Washington’un hesapları tutmadı

ABD, Irak’a demokrasi getirme deneyine 85 milyar dolar ayırmayı planlıyordu, ancak hem Irak’taki direnişin hem de masrafların beklentilerin üstünde olması, Washington’ın hesaplarının tutmadığını gösterdi. Şimdi hedef bölgedeki 130 bin askerin bir an önce eve dönmesini sağlamak, Irak’ta yönetimin devri için acele edilmesi de bu yüzden. Irak’ta şiddetin kısa zamanda sona ereceğini kimse beklemiyor, Washington sadece sorumluluğu devrederek kayıpları azaltmayı hedefliyor.