Çin'in serveti

Çin'de iktidar sahiplerinin varlık içinde yaşadığı herkesin bildiği bir sır. Örneğin Pekin’deki taksi şoförlerinden biri, büyük bir kömür işletmesinin önünden geçerken, burasının Li Peng Ailesi’ne ait olduğunu söylüyor. Li Pen, 1998 yılına kadar başbakanlık yapmıştı.

Çin ekonomisi son 30 yıldır büyüyor. Ancak hiçbir kesim Çinli elitler ve yakınları kadar bu gelişmeden faydalanamadı. Bunun en önemli nedenlerinden biri 90'lı yıllardaki özelleştirme dalgasına dayanıyor. Bonn Üniversitesi'nden siyaset uzman Gu Xuewu'nun şu analizi yapıyor:

“10 – 15 yıl kadar önce birçok devlet işletmesi, oldukça düşük fiyatla iktidara yakın kesimlere satıldı. Bu firmalar bir şekilde benimsendi. Siyasi elitler mal varlıklarını borsadan ya da ticaret yoluyla edinmedi. Onlar doğrudan şirketlerin pay sahibi oldular.“

Her alanda faaliyet gösteriyorlar

Bu kesimin akrabaları ve yakınları da yatırımlarını ya özel sektöre yaptı ya da önemli makamlara getirildiler. New York Times'ın haberine göre, Çin Başbakanı Ven Ciabao'nun oğlunun spor kıyafetleri üreten bir firmaya yaptığı yatırım yan işlerinden sadece biri. Eski Başbakan Zu Rongci de ülkenin en büyük yatırım bankalarından birinin yöneticiliğini yapıyor.

Benzer örnekleri artırmak mümkün. Finans, enerji, telekomünikasyon ya da eğlence, Çin'de neredeyse her alanda iktidar sahiplerinin yakınlarıyla karşılaşılıyor. Gu Xuewu, giderek büyüyen devlet işletmelerinin ise zaten elitlerin elinde olduğuna dikkat çekiyor:

“Bu nedenle siyasiler ve aileleri zengin oldu. Çünkü kızlarından oğullarına ve torunlarına dek tüm aile üyeleri, devlet işletmelerinde yönetici pozisyonunda. Aralarında merkezi yönetimin doğrudan denetimi altında olanlar da dahil olmak üzere 134 devlet işletmesinin yönetim kurulu üyeleri ve yöneticileri ile doğrudan kişisel ilişkileri var.“

Karar vericiler

Çin'deki bazı devlet işletmeleri, dünyanın en büyük firmaları arasında sayılıyor. Dolayısıyla bu işletmelerin yönetici koltuğunda oturanlar, devasa para akışı ve önemli ticari konularda karar veriyorlar. Şeffaflıktan söz etmek ise zor. Sistem, Çin ekonomisine hakim olanlarca yönlendiriliyor. Wikileaks'in ortaya çıkardığı ABD Dışişleri Bakanlığı'na ait belgelere göre, elektrik sektörü Li Peng Ailesi'nin elindeyken, Çin Güvenlik Bakanı Zhou Yongkang'un ailesi de petrol piyasasını kontrol ediyor. Yine New York Times'ın haberinde Ven Ciabao'nun eşinin de değerli taş ticaretiyle uğraştığı belirtiliyor.

Ancak Bonn Üniversitesi'nden siyaset uzman Gu Xuewu bu durumun artık değişmesi gerektiğine dikkat çekerek Çin halkının rahatsızlığına dikkat çekiyor:

“Çin siyasi reformdan geçirilmek zorunda. Bu genel olarak kabul gören bir talep. Zenginliğin paylaşılması gerekiyor. Ancak paranın sahibi olan iktidar böyle bir değişiklik istemiyor.“

© Deutsche Welle Türkçe

Haber: Markus Rimmele, Çeviri: Hülya Köylü Schenk

Editör: Ahmet Günaltay