«ایران نگران کاهش نفوذ خود در عراق است»
۱۳۸۹ فروردین ۱۱, چهارشنبه
حسن شرفی تحلیلگر مسائل منطقه در گفتگو با دویچه‌وله از هدف‌ها و روش‌های جمهوری اسلامی برای نفوذ هرچه بیشتر خود و گروه‌های شیعه در عراق می‌گوید.
دویچه‌وله: به نظر شما پیام دعوت ایران از رقبای آقای علاوی برای مذاکرات سیاسی و نادیده گرفتن ایشان چیست؟
حسن شرفی: مسئله دخالت و روابط ایران با اپوزیسیون شیعه عراق از زمان صدام حسین بسیارگسترده و تنگاتنگ بوده است. تفاوت در این است که این روابط و دخالت‌ها قبلا پوشیده‌تر بود اما در انتخابات اخیر علنی‌تر شده‌اند. تمام تلاش ایران این است که در عرصه سیاسی عراق، اکثریت دست شیعیان باشد و از آن‌سو نیز کشورهای حاشیه خلیج فارس، کوشیده‌اند با طرفداری از سنی‌هاز از نفوذ ایران بکاهند.
نتایج اعلام شده حاکی از پیشرفت سنی‌ها در انتخابات عراق است و این ایران را نگران کرده است. قصد ایران از تشکیل این نشست‌ها این است که علاوی در اقلیت قرار گیرد. بدیهی است که علاوی دعوت نشود، زیرا هدف این جلسات، پیروزی جناح شیعه و کنارزدن علاوی است.
گروه صدر و حکیم با وجود حمایت‌های ایران، از همه گروه‌های دیگر در این انتخابات کمتر رای آورد. با این زمینه، ایران شانسی برای دستکاری در آرایش سیاسی عراق دارد؟
کاملا درست است. جمهوری اسلامی متوجه هست که نتیجه مطلوب را از تقویت گروه‌های هوادار خود نگرفته است. برای همین است که الان تلاش می‌کند ائتلافی بین گروه حکیم و صدر و مالکی ایجاد شود. گروه مالکی ۹۰ کرسی دارد و ائتلاف صدر و حکیم ۷۰ کرسی. این‌دو رویهم با داشتن ۱۶۰ کرسی می‌توانند نخست وزیر را از خود انتخاب کنند. البته گویا مقتدا صدر نتوانسته به توافق مورد نظر جمهوری اسلامی با مالکی دست یابد. تمام نگرانی ایران از همگرایی سنی‌ها به دور علاوی است.
گفته می‌شود که جمهوری اسلامی برای موازنه با عربستان که حامی آقای علاوی و سنی‌ها در عراق است، دست به این تلاش‌ها می‌زند. با این‌همه، یارگیری‌ها و اعمال نفوذ آشکار ایران در عراق، چه اندازه با ظرافت‌ها و هنجارهای معمول در سیاست خارجی منطبق است؟
حرکت‌های آشوبگرانه و ماجراجویانه ایران در منطقه با هیچ عرف دپیلماتیکی همخوانی ندارد. جمهوری اسلامی کاری را که قبلا در خفا می‌کرد یا اگر می‌کرد، انکار می‌کرد، اینک کاملا آشکار انجام می‌دهد. در واقع مقامات جمهوری اسلامی نه تنها از اعمال نفوذ در کشورهای همسایه ابایی ندارند و شرم نمی‌کنند، بلکه این را افتخاری برای خود در تقابل با آمریکا و دیگر رقبای منطقه‌ای خود به حساب می‌آورند.
از طرف دیگر به‌نظر می‌رسد که دولت عراق در زمان آقای مالکی نیز نزدیکی چندانی با ایران نداشت. حجم مبادلات تجاری در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه پایین بود و سهمی هم از امتیاز نفت عراق به ایران داده نشد. آیا آقای مالکی نیز متحدی ماندگار برای جمهوری اسلامی خواهد بود؟
واقعیت این‌است که حتی مالکی هم گاهی نسبت به دخالت‌های آشکار ایران اعتراض کرده است. هرچنن مالکی هم صد در صد مورد قبول جمهوری اسلامی نیست، اما دفاع از او برای آن است که شیعیان عراق در مصدر قدرت باشند. الان مقتدا صدر پیشنهاد همه‌پرسی برای پست نخست‌وزیری در عراق را داده و من فکر می‌کنم این توصیه‌ی ایران است. احتمالا قصد این در کار است که اگر مالکی تن به این پیشنهاد ندهد، در گروه مالکی هم ایجاد اختلاف و تفرقه و رقابت شود. این‌گونه تحولات همگی وسیله‌هایی برای جمهوری اسلامی هستند تا به هدف افزایش نفوذ خود در عراق برسد.
موضع کردها در قبال این مسائل چیست؟ دایره نفوذ و تاثیر گروه‌های کرد در کشمکش و مذاکره برای تشکیل دولت ائتلافی عراق چقدر است؟
کردها وزنه‌ای سنگین در مجلس و عرصه سیاسی عراق هستند. شاید جانبداری کردها از علاوی و گروه‌های سنی، برای آنها موثرتر باشد تا برای شیعیان. دلیل هم این است که گروه‌های شیعه رویهم‌رفته ۱۵۹ کرسی دارند و نیازی به پشتیبانی دیگران ندارند. اما مشکل کردها با دو طرف رقیب این‌است که نه علاوی و سنی‌ها به خواست‌های آنها روی خوش نشان داده‌اند و نه گروه‌های شیعه. کردها دل خوشی از هیچ‌یک از این گروه‌ها ندارند و تا آنجا که من اطلاع دارم، هنوز تصمیم نگرفته‌اند جانب چه کسی را بگیرند.
ولی آقای طالبانی رییس جمهور عراق روابط خیلی نزدیکی با ایران دارد. این مناسبات حسنه، نقشی در کشمکش‌های سیاسی در عراق ندارد؟
من فکر می‌کنم طالبانی خویشتنداری خواهد کرد. ایشان نمی‌خواهد در رقابت بین شیعه و سنی، طرف کسی را بگیرد. علت هم این‌است که موقعیت کردها در عراق آنقدر تثبیت‌شده نیست و هرگونه جانبداری می‌تواند برای آنها هزینه‌ساز باشد. به‌نظر من، آنها یک گروه پارلمانی باقی خواهند ماند. ممکن است در مسئله‌ای جانب سنی‌ها را در مجلس بگیرند و در موضوعی دیگر، جانب شیعیان را. بعید می‌دانم که آنها رسما و علنا در باره رقابت‌ها و اختلاف‌های کنونی موضعی بگیرند.
مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح
تحریریه: بهمن مهرداد