خطر کمبود مواد غذایی جهان را تهدید می‌کند

لستر براون، کارشناس محیط زیست در آمریکاست. وی اخیرا در گزارشی، تزی آخرالزمانی ارائه داده که باعث سروصدای فراوانی شده است. براون معتقد است که اگر از تغییرات جوی جلوگیری نشود، همان بلایی که بر سر تمدن سومری‌ها و مایاها آمد، نه تنها برای تمدن امروز ممکن، بلکه حتا محتمل خواهد بود.

براون که رییس انستیتوی (Earth Policy) در آمریکاست، بیم آن دارد که در نتیجه‌ی تغییرات جوی، مواد غذایی در سطح جهان به شدت کاهش یابد. وی در گزارش تازه‌ی خود تحت عنوان «نقشه‌ی ب: بسیج برای نجات تمدن»، نسبت به خطری هشدار می‌دهد که در نتیجه‌ی کمبود مواد غذایی، موجودیت بشر را تهدید می‌کند.

این دانشمند آمریکایی، ریشه‌ی معضل را در افزایش گرمای زمین و روش‌های نادرست آبیاری می‌داند. به گفته‌ی وی، هم اکنون نیز در جهان بیش از یک میلیارد نفر از گرسنگی رنج می‌برند. برای متوقف ساختن روند تغییرات جوی، باید تولید گاز کربنیک تا سال ۲۰۲۰، حدود ۸۰ درصد کاهش یابد.

«بسیج جنگی» برای نجات بشریت

براون معتقد است که تنها از این راه شانسی وجود خواهد داشت تا از ذوب‌شدن سپر یخی گروئنلند و دست‌کم یخچال‌های طبیعی آسیا ممانعت به عمل آید. اگر چه منابع انرژی تجدیدپذیر در دو سال گذشته گسترش یافته است، ولی به گفته‌ی دانشمند آمریکایی، باید با بسیجی شبیه بسیج جنگی، تمدن بشری را نجات داد. بدین منظور باید فورا اقدام کرد.

در گزارش براون آمده است که دلیل کاهش مواد غذایی، مانند گذشته یگانه و از نظر زمانی محدود نیست و به رویدادهایی چون خشکسالی‌های شدید و گرمای ناگهانی هوا مربوط نمی‌شود. بلکه عامل اصلی، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و بالارفتن سطح آب دریاها در نتیجه‌ی ذوب شدن یخچال‌های طبیعی است.

آبیاری نادرست

براون در گزارش خود، به عنوان نمونه‌ای برای آبیاری نادرست، به عربستان سعودی اشاره می‌کند. در این کشور، با پمپ‌های قوی، آب‌های زیرزمینی را برای آبیاری کشتزارهای گندم به کار گرفتند و به اندازه‌ی نیازهای جمعیت نیز گندم تولید کردند. ولی در سال ۲۰۰۸ معلوم شد که در نتیجه‌ی این روش، آب‌های زیرزمینی تقریبا تمام شده‌اند. از همین رو، عربستان سعودی از سال ۲۰۱۶ ناچار است دوباره گندم وارد کند.

نمونه‌ی دیگر هند است. به گزارش بانک جهانی، ۱۵ درصد غلات این کشور با آب‌چاه‌ها آبیاری می‌شود که همگی در شرف خشک شدن هستند. در چین نیز وضع مشابهی حاکم است.

براون در گزارش خود، ذوب‌شدن یخچال‌های طبیعی در هیمالیا و کوه‌های مرتفع تبت را بسیار نگرانی‌آور و اخطار دهنده می‌خواند. این یخچال‌های طبیعی، آب بسیاری از رودخانه‌های آسیا مانند گنگ، یانگتسه و رود زرد را تامین می‌کنند. بالارفتن سطح آب دریاها، پیامدهای فاجعه‌باری خواهد داشت و شالیزارهای برنج در کرانه‌ی رود مکونگ در ویتنام و نیز در بنگلادش زیر آب خواهند رفت.

تنش‌های شدید سیاسی و اجتماعی

انستیتویی که لستر براون در راس آن قرار دارد بیم آن دارد که در نتیجه‌ی کمبود مواد غذایی، تنش‌های شدید اجتماعی و سیاسی پدیدآیند و کشورهایی که در آن‌ها مواد غذایی، زمین‌های کشاورزی و آب نادر می‌شود، عملا سقوط کنند. کشورهای تولیدکننده‌ی غلات از صادرت خود خواهند کاست و قیمت‌ها را به ضرر کشورهای فقیرافزایش خواهند داد.

هم اکنون نیز کشورهای ثروتمندی که در آن‌ها آب و زمین‌های کشاورزی کم است، زمین‌هایی برای کشاورزی در کشورهای فقیر می‌خرند یا اجاره می‌کنند. برای نمونه، کره‌ی جنوبی در سودان ۶۹۰ هزار هکتار زمین کشاورزی را برای کشت گندم مورد بهره‌برداری قرار می‌دهد. چین حق بهره‌برداری از 8 / ۲ میلیون هکتار زمین در جمهوری دمکراتیک کنگو را برای تهیه‌ی روغن نخل در اختیار دارد. این کشور در پی پروژه‌های مشابهی در موزامبیک، برمه و برزیل است.

BM/FW