Kosova një vit pas pavarësisë

Monumenti „Newborn“ në qendër të kryeqytetit të Kosovës, Prishtinë u përurua më 17 shkurt 2008: Përpara një viti Kosova shpalli zyrtarisht pavarësinë nga Serbia. Deri tani ky vend i Ballkanit është njohur nga 54 shtete, kryesisht perëndimore.

Mbi 90 përqind e gati 2 milionë kosovarëve janë shqiptarë. Për këtë arsye para selisë së qeverisë në Prishtinë është vendosur monumenti i heroit kombëtar shqiptar nga shekulli i 15-të, princi Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Sot vëzhgon kosovarët heroi i luftës paqësore për pavarësinë. Ibrahim Rugova, i cili ndërroi jetë përpara dy vjetësh, ishte presidenti i parë i zgjedhur. Një dekadë të tërë Rugova negocioi pa sukses për shkëputjen nga Beogradi. Për pavarësinë faktike luftoi në vitin 1999 UÇK-ja guerrilase.

Pas luftës misioni i OKB-së, UNMIK, administronte Kosovën. Velja e popullsisë prej administratës ndërkombëtare rritej nga viti në vit. „UNMIKolonialistët“ shkruanin artistët e grafiteve të angazhuar në politikë. Misioni që vepronte nga vitit 1999 funksion sot vetëm në letër.

Pavarësia e Kosovës shkakton një çarje në marrëdhëniet ndërkombëtare. Në Këshillin e Sigurimit të OKB-së Rusia bllokoi tërheqjen e UNMIK-ut dhe paralajmëroi BE-në dhe SHBA-në nga një "rast i rrezikshëm precedent". Për shkak të rezistencës serbe të mbështetur nga Rusia Kosova nuk mund të bëhet anëtare e OKB-së dhe e OSBE-së. BE-ja vendosi një mision të vetin për Kosovën. Zgjati gati një vit derisa dhjetorin e kaluar "misioni i BE-së për shtetin ligjor", EULEX, ishte i gatshëm të nisë punën me 1900 ekspertët e dërguar të BE-së, ndër ta policë, gjyqtarë, prokurorë dhe përmbarues.

Gati 40 km në Veri të kryeqytetit ndodhet qyteti i ndarë i Mitrovicës. Në Jug të qytetit, ku kalon lumi Ibër, jetojnë 100.000 shqiptarë. Këtu nuk duhet të mungojë një monument i shqiptares së lindur në Maqedoni në vitin 1910, Anjeze Gonxhe Bojaxhiu, e njohur me emrin e urdhërit Nënë Tereza.

Ura kryesore e Mitrovicës më shumë i ndan se sa i bashkon dy pjesët e qytetit. Përballë, në bregun verior të lumit, jetojnë rreth 25.000 serbë. Në urën e mbikqyrur prej forcave të policisë shpesh herë kanë ndodhur përleshje dhe shkëmbime zjarri mes shqiptarëve dhe serbëve.

Në urë ndalohet grumbullimi i njerëzve. Për policinë lokale dhe atë të BE-së si dhe për trupat e NATO-s në gatishmëri në Jug të Mitrovicës në anë të rrugës qëndrojnë telat me gjemba, përmes të cilave mund të pengohet konfrontimi.

Më shpesh se sa ura kryesore në Mitrovicë përdoret ura jugore, disi më pak e ekspozuar. Nëse kalon kufirin e padukshëm etnik për të hyrë në pjesën serbe është më e mira t´i shmangësh të gjitha simbolet e shtetit shqiptar. Kjo vlen edhe për targat e makinave. Në Veriun pa ligje të Mitrovicës udhëtohet pa targë.

Në pikën më veriore të Kosovës ndodhen rezervat e pasura të qymyrgurit. Nxjerra e mineraleve, e lëndëve jometalike dhe e lëndëve minerale nga më shumë se 40 depozitat e së ashtuquajturës Industria e Trepçës në rajonin e Zveçanit janë braktisur qysh prej kohës së luftës përpara dhjetë vjetësh. Përpjekjet për riaktivizimin kësaj industrie kanë dështuar për shkak të grindjeve mbi kompetencat mes Prishtinës dhe Beogradit.

Kufiri me Serbinë ndodhet vetëm 50 km. në Veri. Vija kufitare kalon mespërmes luginës së Ibrit. Me gati 11.000 km² Kosova është shtatë herë më e vogël se Serbia, që tani kërkon ta rifitojë këtë rajon përmes Gjykatës Ndërkombëtare.

Pikëkalimi kufitar Jarinje në anën kosovare u dogj gjatë protestave serbe kundër shpalljes së pavarësisë një vit më parë. Ka vetëm pak javë që kamionët për herë të parë kontrollohen tani prej misionit të BE-së, EULEX, ndonëse nuk kërkohet doganë. Kontrabanda multietnike lulëzon: Kosova konsiderohet si epiqendra evropiane për kontrabandën me njerëz për prostitucion, me armë e me drogë.

Tri orë udhëtim me makinë në Jug, në kufirin me Maqedoninë, ngrihen në lartësinë mbi 2.500 metra malësitë e Sharrit. Qendra e lojrave të sporteve dimërore, Brezovicë, është një vend i preferuar për ekskursionet e politikanëve kosovarë në fundajvë. Brezovica ndodhet në enklaven Shtërpçe, ku jetojnë thuajse vetëm serbë

Në rëzë të malësisë së Sharrit ndodhet qyteti i Prizrenit me rrugicat piktoreske. Djepi i lëvizjes kombëtare shqiptare në fund të shekullit të 19-të përjetoi një zhvillim qysh në kohën e Perandorisë Osmane. Rreth 20% e 180.000 banorëve janë sot turq e boshnjakë.

Kryeqyteti Prishtinë numëron ndërkohë rreth 500.000 banorë dhe është i mbingarkuar. Shkas për rrëmujën e përditshme me bllokime trafiku nëpër rrugë bëhen edhe gjithsej 2.000 anëtarët e misionit të BE-së dhe 15.000 ushtarët e trupës së NATO-s, KFOR.

Pavarësisht rrëmujës së përditshme në Prishtinë gjen edhe vende qetësie. Një xhami e vogël në mes të dyqaneve dëshmon për islamizmin liberal, ashtu siç praktikohet kjo fe qysh prej shekujsh në Ballkan. Ndër shqiptarët ka edhe një pakicë katolike e ortodokse.

Aeroporti i Prishtinës është një nga të paktat ndërmarrje të sukseshme në Kosovë. 45% e popullsisë, gjysma nën moshën 25 vjeç, janë të papunë. Të ardhurat mesatare mujore janë 230 euro. Shumica e njerëzve jetojnë me paratë, që dërgojnë të afërmit e tyre nga Perëndimi.